Naturalmente, estou feliz porque sou o primeiro Presidente da Turquia a vir
a Moçambique e tenho a convicção de que o próximo processo seguirá um
rumo muito diferente ao mais alto nível. Encontramo-nos com o Presidente
Nyusi durante uma visita privada à Turquia em 2014 e tivemos uma reunião
frutífera. Três anos passados, venho aqui como presidente. É meu maior desejo
que esta visita histórica fortaleça as relações entre os dois países.
Vemos em Moçambique que pessoas de diferentes culturas, crenças e origens
étnicas vivem em paz e tranquilidade sob o mesmo teto. Esta é uma realização
tremenda no momento em que as tensões continentais estão subindo e os conflitos
são experimentados. Enquanto houver unidade e solidariedade, o futuro de
Moçambique será muito mais brilhante. Acredito que algumas forças ou
dificuldades neste país são temporárias. De facto, Moçambique reflectiu os
elementos do Desafio de Desenvolvimento Sustentável das Nações Unidas no seu
programa estratégico quinquenal. Continua os seus esforços para atingir os seus
objectivos de 2030 e está determinado a construir um novo futuro com
pedras como refere no seu hino nacional. Nós, enquanto Turquia,
continuaremos a estar com os nossos amigos moçambicanos neste processo. Moçambique
deixou para trás os dias difíceis depois da sua independência, e eu
acredito que é agora um país que cuida de um amanhã brilhante. Com a sua
riqueza cultural e o grande potencial económico que acolhe, Moçambique
tornou-se uma das nações estáveis do continente africano.
Senhor Presidente, compartilhar convosco a visão do futuro foi
uma oportunidade. Temos experiência em assuntos regionais e internacionais. Eu
compartilhei minhas experiências nacionais e internacionais com o Sr.
Presidente Nyusi, de cerca de 11 anos enquanto primeiro-ministro
e, em seguida, de três anos na Presidência. Há problemas que enfrentamos,
especialmente no campo econômico e tive a oportunidade de compartilhar
"como pudemos superá-los, como chegamos aqui hoje". Eu compartilho
especialmente meus pensamentos acerca do FMI, porque quando nós chegamos ao
nosso mandato, nossa dívida ao FMI era $ 23.5 bilhões. Neste momento eu
soube que Moçambique também tem cerca de US $ 1,5 bilhões em
dívida. Uma vez que também vemos que há um curso de interesse contra a
inflação, tivemos a oportunidade de compartilhar as medidas que tomamos
nesta área e que medidas devem ser tomadas a este respeito.
Tenho que ser muito claro. Ministros relevantes fizeram discussões
frutíferas uns com os outros e acredito nos benefícios de continuar essas negociações
no futuro. E no período seguinte, nossos respectivos ministros assinaram
acordos importantes, sobre vistos, economia e comércio, como há pouco
vimos. Foram assinados seis acordos. Em breve nos reuniremos com os
representantes do sector privado. E estamos em Moçambique com cerca de 150
representantes do sector privado.
Dentro de cada um deles há representantes: representantes dos
investidores, do sector de construção e especialmente do sector de
energia. Além de tudo isso, na verdade, no nosso país existem empresas que são
respeitadas no campo da educação e no campo da saúde. Além do setor de
construção, temos usinas hidrelétricas, usinas eólicas, usinas de energia
solar, usinas térmicas. Tudo isto é feito com o investimento privado,
e juntamente com este investimento em Moçambique, com a nossa parceria vamos
tornar Moçambique e Turquia numa posição muito mais forte.
Acho que devemos fazer isso numa base win-win. Penso que podemos dar muitos passos de parceria com empresários moçambicanos, tanto em Moçambique, tanto na Turquia, bem como em países terceiros. E estamos prontos para compartilhar nossas experiências nestas áreas com nossos irmãos africanos.
Além disso, expressei especialmente ao Sr. Presidente que a Agência
Turca de Coordenação da Cooperação (TIKA em suma) queria abrir um escritório em
Maputo. Penso que a nossa agência continuará a trabalhar com sucesso em todo o
mundo, com base nas necessidades e em parceria com as autoridades de
Moçambique.
Nós tomamos o cuidado de observar o princípio win-win para promover nossas
relações e nossa parceria de negócios com base na igualdade de parceria e
respeito mútuo. Esse entendimento nos permite estabelecer relações permanentes
de amizades. O volume de comércio entre nossos países era de 103 milhões
de dólares em Novembro de 2016, o que não é importante para nós, pois não
o achamos suficiente. A primeira etapa do volume de comércio entre
Moçambique e Turquia é de 250 milhões de dólares e na segunda fase este
volume de comércio será de 500 milhões de dólares, que será adequado para ambos
os países.
As nossas relações chegaram a um ponto diferente em 2011, quando a Turquia
abriu uma embaixada em Maputo. No entanto, o nosso actual Moçambique tem agora
de abrir a sua embaixada na Turquia e estamos prontos a dar qualquer tipo de
apoio a este respeito. Se tivermos sucesso nisso, acredito que as relações
entre nós chegarão a uma posição muito diferente com os esforços de nossos
embaixadores.
Com o Sr. Presidente da República conversamos sobre a organização terrorista Fetullah que a 15 de Julho passado protagonizou tentativa de golpe de Estado no nosso país e queríamos especialmente apoiá-los a este respeito. Para alguns lugares de Moçambique, estamos em condições e conscientes disso, de como são colocadas nas forças armadas, de como esta organização se estabelece na polícia, de como é estabelecida nas instituições do Estado pelo mesmo princípio, que é comum em todos os quatro cantos do mundo. Este é um amigo, este e desejo de um amigo. Em
relação a isto, em Moçambique, faço uma promessa de que os nossos amigos usam
muito. Ao amigo faz-se (pertence) tudo. Eu também falei confortavelmente com um amigo amigável. Juntos temos um dia difícil de superar, estamos prontos para tudo. Somos amigos de Moçambique mesmo em dia negro. Desejo que esta visita seja um marco na aliança de negócios a longo prazo. Precioso amigo, Nyusi, em vosso nome exprimo a minha sincera gratidão a todos os meus amigos moçambicanos. Obrigado.
Bugün gerek ikili gerekse heyetler arası
yapmış olduğumuz görüşmelerle Türkiye-Mozambik, "bugüne kadar geldikleri
nokta ve bundan sonra varacakları nokta ne olabilir" bunları görüşme fırsatını yakaladık.
Tabii, Mutluyum zira Türkiye'den ilk defa
Mozambik'e bir Cumhurbaşkanı olarak ben
geliyorum ve bundan sonraki sürecin üst düzeyde çok daha farklı yürüyeceği inancını taşıdığım. Cumhurbaşkanı Nyusi ile 2014
yılında özel bir ziyaret vesilesiyle Türkiye'de bulunduğu sırada bir araya gelmiş ve bir verimli görüşme yapmıştık. Üç yıl aradan sonra
bu kez cumhurbaşkanı sıfatıyla
geliyorum. Bu tarihî ziyaretin iki ülke münasebetlerini güçlendirmesi en büyük
temennimdir.
Mozambik, bağımsızlığını kazanmasının ardından yaşadığı zor günleri geride bırakmış,
bundan sonra aydınlık yarınlara bakan bir ülke konumuna gelmiştir böyle inanıyorum. Kültürel zenginliği ve barındırdığı büyük ekonomik
potansiyelle Mozambik, Afrika kıtasının istikrarlı ülkelerinden biri olmayı başarmıştır.
Mozambik'te farklı kültürlerden,
inançlardan, etnik kökenden insanın aynı çatı altında barış ve huzur içerisinde yaşadığını görüyoruz. Kıtada
gerilimlerin arttığı, çatışmaların yaşandığı bir dönemde bu büyük bir kazanımdır. Birlik ve dayanışma süreci olduğu müddetçe Mozambik'in
geleceği çok daha aydınlık olacaktır. Bu ülkenin
içinde bulunduğu bazı güçlerin veyahut
da güçlüklerin geçici olduğu kanaatindeyim. Nitekim
Mozambik, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Gündeminin unsurlarını beş yıllık stratejik programına yansıtmıştır. 2030 hedefleri doğrultusunda çabalarını
sürdürmekte, Mozambik millî marşında olduğu gibi yeni bir geleceği taşlarını üst üste koyarak inşa
etmekte kararlıdır. Biz de Türkiye olarak bu süreçte Mozambikli dostlarımızın
yanında olmaya devam edeceğiz.
Sayın Başkanın, kendileri ile yaptığım
görüşmede geleceği dahil vizyonu kendileri
ile paylaşma fırsatım oldu. Bölgesel ve
uluslararası konularda yaşadığımızın tecrübelerimiz var. Yaklaşık 11 yıllık başbakanlığım dönemi, ardından üç yıla kadar Cumhurbaşkanlığı dönemimde edindiğim ulusal, uluslararası tecrübelerimizi ben Sayın Nyusi ile
paylaştım. Özellikle de ekonomi alanında yaşadığımız sıkıntılar vardı ve
'bunları nasıl aştık, bugünlere nasıl
geldik' bunları paylaşma fırsatım oldu.
Özellikle de IMF noktasındaki düşüncelerimi paylaştım, çünkü görevime geldiğimizde bizim IMF'ye
borcumuz 23,5 milyar dolardı. Şu anda Mozambik'in de
yaklaşık 1,5 milyar dolar borcu olduğunu öğrendim. Tabii bir faiz
ve enflasyon sarmalının olduğunu da gördüğüm için bu konuda da nasıl biz buralardan sıyrıldık ve bu
konuda ne gibi adımlar atılması lazım bunları da paylaşma fırsatımız oldu.
Tabii şunu çok açık net
söylemek lazım. İlgili bakanların
birbirleriyle verimli görüşmeler yaptılar ve
bakanlarımızı bundan sonraki süreçte de bu görüşmelerin
devam ettirilmelerinin faydasına inanıyorum. Ve bundan sonraki süreçte ilgili
bakanlarımızın vize, ekonomi ve ticaret gibi bir çok farklı alanda önemli anlaşmalara az önce biliyorsunuz imza alalardı. altı anlaşmaya imza etti.
Biraz sonra, özel sektör
temsilcileriyle bir araya geleceğiz. Ve 150 kadar özel
sektör temsilcileriyle Mozambik'te. Bunların içerisinde her sektörden:
yatırımcılar var, temsilciler var. İnşaat sektörler de var. Türizüm sektörler de var. özellikle
enerji sektörler de var. Birimcim sektörler de var. Tümler yanında, eğitim alanında, sağlık alanında artık
ardıllarıyla gerçekten ülkemizde önemli yere saygı olan firmalar var. İnşaat sektörünün ötesinde HES'ler, rüzgâr enerji
santralleriyle, güneş enerjisiyle,
hidroelektrik santrallerle, termik santrallerle temayüz etmiş firmalarımız var.
Bütün bunlarla özellikle Mozambik'te ne gibi yatırımlar yapılır ki, bu
yatırımlarla beraber Mozambik’te Türkiye ile dayanışma içeresinde çok daha güçlü bir konulacağız?.
Bunu 'kazan-kazan esasına göre
yapmalıyız' diye düşünüyorum. Onun için
Mozambikli iş adamlarıyla, Türk iş adamlarının dayanışma içerisinde gerek
Mozambik'te, gerek Türkiye'de, gerekse üçüncü ülkelerde birçok adımı dayanışma hâlinde atabiliriz, atmalıyız diye düşünüyorum. Ve bizler bu alanlardaki tecrübelerimizi Afrikalı
kardeşlerimizle paylaşmaya
hazırız. Bunun yanında Türk İşbirliği Koordinasyon Ajansı’nın (kısa adıyla TİKA) Maputo'da bir ofis açmak
istediğini, Sayın
Başkana özellikle ifade ettim. Zira
ajansımızın, dünyanın dört bir yanında yürüttüğü başarılı çalışmaları, Mozambik'in ihtiyaçları temelinde ve Mozambik'in makamlarla iş birliği hâlinde sürdüreceğine inanıyorum. İlişkilerimizi ve iş birliğimizi eşit ortaklık ve karşılıklı saygı kazan-kazan esasına göre ilerletmeye özen
gösteriyoruz. Bu anlayış bize kalıcı ilişkiler ve dostluklar tesis etme imkânı veriyor. Ülkelerimiz
arasındaki ticaret hacmi 2016 yılı Kasım ayı itibarıyla 103 milyon dolar, bizim
aleyhimize önemli değil fakat biz, bunu
yeterli bulmuyoruz. İlk etapta
Mozambik-Türkiye arasındaki bu ticaret hacmini 250 milyon dolara, ikinci etapta
ise bu ticaret hacmini 500 milyon dolara çıkarmamız inanıyorum ki her iki ülke
için de isabetli olacaktır.
İlişkilerimiz 2011 yılında Türkiye'nin Maputo'da büyükelçilik
açmasıyla farklı bir noktaya geldi. Fakat, bizim şu
anda arzumuz Mozambik, Türkiye'de büyükelçiliğini
açmalıdır ve biz bu konuda her türlü desteği vermeye hazırız. Bunu
başardığımız takdirde inanıyorum
ki aramızdaki ilişkiler büyükelçilerimizin
gayretleriyle çok daha farklı bir konuma ulaşacaktır.
Sayın Cumhurbaşkanı ile ülkemizde 15 Temmuz
gecesi darbe teşebbüsünde
bulunan Fetullahçı Terör Örgütüyle mücadeleyi de konuştuk ve bu konuda
kendilerinden özellikle desteklerini istedik. Zira Mozambik'te de belli
yerlerde bunların nasıl ki bizde silahlı kuvvetlerine yerleşmişlerse, nasıl ki polis teşkilatımıza yerleşmişlerse, nasıl ki devletin
kurumlarına yerleşmiş, sızmışlarsa aynı prensibi, dünyanın dört bir köşesinde yaygın olan bu örgüt,
burada da yapacaktır, bunun farkında olması temennisinde bulundum. Bu bir dost,
bir kardeş
temennisidir.
Bununla ilgili olaraktan Mozambik’te
dostlarımızın çok kullandığı bir söz ver. Dostu
olan kişi her şeye sahiptir. Ben de
dostu olan bir arkadaşımla bunları rahatlıkla
konuştum. Birlikte zor günde aşacağımız konular var, biz
her şeye hazırız ve biz Mozambik'in kara gün
dostuyuz. Bu ziyaretinin uzun soluklu iş birliğinde bir dönüm noktası olmasını temenni ediyorum. Kıymetli
dostum, Nyusi'nin şahsında tüm Mozambikli
dostlarımıza şahsım ve heyetim adına
kalbi şükranlarımı ifade ediyorum. Teşekkür ediyorum.
